Hierarchia

"Chrystus stanowi centrum świata anielskiego. Aniołowie należą do niego: "Gdy Syn Człowieczy przyjdzie w swej chwale i wszyscy aniołowie z Nim..." (Mt 25,31). Należą do Niego, ponieważ zostali stworzeni przez Niego i dla Niego: "Bo w Nim zostało wszystko stworzone: i to, co w niebiosach, i to, co na ziemi, byty widzialne i niewidzialne, czy Trony, czy Panowania, czy Zwierzchności, czy- Władze. Wszystko przez Niego i dla Niego zostało stworzone" (Kor 1,16).
W jeszcze większym stopniu należą do Niego, ponieważ uczynił ich posłańcami swojego zamysłu zbawienia: "Czyż nie są oni wszyscy duchami przeznaczonymi do usług, posyłanymi na pomoc tym, którzy mają posiąść zbawienie?' (Hbr 1,14)" (Katechizm Kościoła Katolic- kiego, 331).

Ile faktycznie jest aniołów, zarówno dobrych, jak i złych, tego nie wiemy. Liczba aniołów jest jednak bardzo wielka, każdy bowiem anioł stanowi odrębny gatunek. "Mnogość tych duchów błogosławionych równa się piaskom morza i liczbie gwiazd, których nikt zliczyć nie może" - mówi św. Alojzy Gonzaga. Potwierdza to Pismo święte. O narodzeniu się Chrystusa donosi pasterzom wprawdzie jeden anioł, ale już przy żłóbku śpiewa wielu aniołów. "I nagle przyłączyło się do anioła mnóstwo zastępów niebieskich, które wielbiły Boga słowami: Chwała Bogu na wysokościach, a na ziemi pokój ludziom Jego upodobania. Gdy aniołowie odeszli od nich do nieba, pasterze mówili nawzajem do siebie: Pójdźmy do Betlejem i zobaczmy, co się tam zdarzyło i o czym nam Pan oznajmił" (Łk 2,13-15).
Bardzo wyraźne wzmianki o wielkiej ilości aniołów znajdujemy w Księdze Daniela i w Apokalipsie św. Jana. "Strumień ognia się , rozlewał i wypływał od Niego. Tysiąc tysięcy służyło Mu, a dziesięć tysięcy po dziesięć tysięcy stało przed Nim" (Dn 7,10). "I ujrzałem, i usłyszałem głos wielu aniołów dokoła tronu i Zwierząt, i Starców, a liczba ich była miriady miriad i tysiące tysięcy" (Ap 5,11).
Jak zaznaczono wyżej, każdy anioł stanowi dla siebie odrębny gatunek - to znaczy, że nie ma dwóch aniołów równych sobie, jak to ma miejsce u ludzi czy u innych stworzeń, gdzie każdy gatunek zawiera w sobie wielką ilość jednostek. Każdy z aniołów w inny sposób odbija w sobie doskonałość Bożą i tym lepiej to czyni, im sam jest doskonalszy. Ponieważ doskonałości Boga są niewyczerpalne, możemy się domyślać, że istnieje bardzo wielka ilość aniołów. Im bowiem będzie ich więcej, tym całość świata anielskiego będzie mieć w sobie więcej piękna i tym piękniej będzie odzwierciedlała Boga. Jest rzeczą oczywistą, że nigdy żadne stworzenie ani wszystkie razem nie będą w stanie oddać wielkości Boga w pełni i całkowicie.
Wyrażenie "niezliczona ilość" w odniesieniu do duchów niebieskich należy rozumieć nieco inaczej niż ma to miejsce w odniesieniu do rzeczy materialnych. Gdy czegoś jest niewyobrażalnie wiele, nie oznacza to na ogół, że sama ta ilość jest wyrazem jakiejś doskonałości. Inaczej jest z aniołami. Tu pojęcie niezmierzonej ilości oznacza właśnie doskonałość. Niezliczona bowiem ilość duchów czystych w niezliczony sposób odbija doskonałości Boga. Każdy anioł na swój własny sposób, stosownie do swego gatunku, jest wyrazem wielkości i doskonałości Bożej.

Opierając się na Piśmie świętym, możemy ustalić pewną hierarchię wśród aniołów. Pismo święte daje duchom niebieskim różne nazwy (serafiny, cherubiny, trony, panowania, księstwa i in.), lecz nie określa bliżej ich znaczenia. "Serafiny stały ponad Nim; każdy z nich miał po sześć skrzydeł; dwoma zakrywał swą twarz, dwoma okrywał swoje nogi, a dwoma latał. I wołał jeden do drugiego: "Święty, Święty, Święty jest Pan Zastępów. Cała ziemia pełna jest Jego chwały". Od głosu tego, który wołał, zadrgały futryny drzwi, a świątynia napełniła się dymem. I powiedziałem: "Biada mi! Jestem zgubiony! Wszak jestem mężem o nieczystych wargach i mieszkam pośród ludu o nieczystych wargach, a oczy moje oglądały Króla, Pana Zastępów!" Wówczas przyleciał do mnie jeden z serafinów, trzymając w ręce węgiel, który kleszczami wziął z ołtarza. Dotknął nim ust moich i rzekł: "Oto dotknęło to twoich warg: twoja wina jest zmazana, zgładzony twój grzech.." (Iz 6,2-7).
O cherubinach mówi Księga Rodzaju i Prorok Ezechiel: "Wygnawszy zaś człowieka, Bóg postawił przed ogrodem Eden- cherubów i połyskujące ostrze miecza, aby strzec drogi do drzewa życia" (Rdz 3,24). Jako wielkiego cheruba opiekunem ustanowiłem cię na świętej górze Bożej, chadzałeś pośród błyszczących kamieni" (Ez 28,14).
Św. Paweł w Liście do Kolosan mówi o czterech chórach aniołów: "On jest obrazem Boga niewidzialnego Pierworodnym wobec każ- dego stworzenia, bo w Nim zostało wszystko stworzone: i to, co w niebiosach, i to, co na ziemi, byty widzialne i niewidzialne, czy t Trony, czy Panowania, czy Zwierzchności, czy Władze. Wszystko przez Niego i dla Niego zostało stworzone" (Koi 1,15-16). W Liście do Efezjan mówi o mocach: "Wykazał On je, gdy wskrzesił Go z martwych i posadził po swojej prawicy na wyżynach niebieskich, ponad | wszelką Zwierzchnością i Władzą, i Mocą, i Panowaniem, i ponad wszelkim innym imieniem wzywanym nie tylko w tym wieku, ale i w przyszłym" (Ef 1,20-21). A w Pierwszym Liście do Tesaloniczan wspomina o archaniele: "Sam bowiem Pan zstąpi z nieba na hasło i na głos archanioła, i na dźwięk trąby Bożej, a zmarli w Chrystusie powstaną pierwsi" (l Tes 4,l6). Mówi również św. Paweł o odrębnym chórze, zwanym po prostu aniołami: "I jestem pewien, że ani śmierć, ani życie, ani aniołowie, ani Zwierzchności (...)" (Rz 8,38).

Zatem Pismo święte Nowego Testamentu wymienia siedem chórów: aniołowie, archaniołowie, trony, panowania, zwierzchności, władze, moce. Stary Testament mówi ponadto o cherubinach i serafinach.
Już od pierwszych wieków chrześcijaństwa pisarze kościelni i Ojcowie Kościoła wyjaśniają, że nazwy te oznaczają różne kategorie aniołów, natomiast nie mówią nic na ten temat, czy chodzi tu o różnice natury, czy funkcji aniołów. Chociaż Kościół wyraźnie nie określa, czym są aniołowie poszczególnych kategorii i ile jest chórów anielskich, to powszechną, potwierdzoną przez Tradycję nauką Kościoła jest, że istnieje dziewięć chórów anielskich. Ten podział na dziewięć chórów jest więc oparty na Objawieniu i został przyjęty w teologii już od pierwszych wieków. Znamy te chóry z nazw, jakie im nadaje Pismo święte. Teologia stara się wyczytać ich treść i poznać ich znaczenie, a z podanych w Biblii nazw odgadnąć zadania aniołów.
Naukę o chórach anielskich opracował Pseudo-Dionizy i on też jest wielką powagą w tej dziedzinie. Według jego nauki wszystkie duchy niebieskie posiadają taką samą naturę i nie różnią się między sobą niczym oprócz miejsca, jakie zajmują w hierarchii, oraz funkcji, jakie wykonują. Pseudo-Dionizy, opierając się na Piśmie świętym, dzieli aniołów na dziewięć chórów, a tę dziewiątkę na trzy hierarchie. Pierwsza hierarchia, czyli trzy pierwsze chóry (Serafini, Cherubini, Trony) jest najdoskonalsza, bo jest najbliżej Boga. Serafini pałają miłością; Cherubini są pełni wiedzy Bożej; nazwa Tronów wskazuje na wysokość ich stanu - przebywają przed tronem i majestatem Bożym. W drugiej hierarchii są Panowania, duchy wolne od bojaźni niewolniczej, zawsze gotowe służyć Bogu i panować nad duchami niższymi, wydawać im polecenia i rozkazy; Moce (inaczej Mocarstwa), zawsze skierowane niezwyciężalnie ku sprawom Bożym i pomagające innym w spełnianiu Bożych rozkazów; Władze (inaczej Potęgi), duchy pełne mocy niezwyciężonej w swych działaniach, wolne od przeszkód materialnych i udzielające swej mocy aniołom niższym. Trzecia hierarchia, najbardziej oddalona od Boga, a bardziej zbliżona do ludzi, obejmuje Zwierzchności (inaczej Księstwa), które kierują konkretnymi państwami i narodami; Archaniołów, spełniających najważniejsze za- dania; oraz Aniołów, którzy mają do spełnienia zwyczajne misje. Pierwsze trzy chóry to zatem jakby dworzanie Boży, drugie - zarządcy, a trzecie - wykonawcy poleceń Boga.
Św. Tomasz rozwijał to nauczanie Pseudo-Dionizego, mówiąc, że najniższemu chórowi przypada w udziale opieka nad ludźmi i do tego chóru należy zaliczyć naszych Aniołów Stróżów. Zdaniem św. Tomasza istnieje bardzo wiele chórów anielskich - tyle, ile jest aniołów, ponieważ każdy anioł różni się gatunkowo od pozostałych.

Objawienie jednak nie daje nam dokładnej wiedzy na temat ich różnorodnych zadań, znamy je tylko ogólnie i dlatego przyjmuje się istnienie dziewięciu podstawowych chórów, zgodnie z Pismem świętym.